Nieuws
12 maart 2025

Gaat conceptueel stapelen floreren?

In gesprek met Bert Tretmans

Appartementencomplexen moeten in de huidige woningmarkt gevarieerd, snel, rendabel en betaalbaar worden gebouwd. Conceptueel bouwen kan uitkomst bieden. Met Optio hebben we een sterk en bewezen concept in handen om dit bij grondgebonden woningen te doen. Dit vertalen we nu ook steeds verder door naar appartementen. Samen met Schippers Architecten en ZECC Architecten bespreken we in hoeverre conceptueel stapelen toekomst heeft.

"Wonen gaat verder dan techniek"

We zijn in Boxtel bij het project Heem van Selis. Om de entree van de wijk te markeren werd als eerste project een kleinschalig appartementencomplex gerealiseerd met een kinderdagverblijf. Architect Bert Tretmans herinnert zich de uitvraag nog goed. “We hadden voor Van Wanrooij ee appartementencomplex in Utrecht ontworpen en dat zat qua stramien en plattegronden goed in elkaar. De vraag was simpel; kunnen we de opgedane kennis herhalen in Boxtel? Ik vind dat een interessante gedachte, want dat is de basis van conceptueel bouwen.”

IKEA-pakket

“Als we sneller en met meer kwaliteit appartementen willen bouwen, dan moeten we gaan prefabriceren en digitaliseren. Dat betekent fabrieksmatig modules maken die vanuit digitale modellen worden gegenereerd. Een soort IKEA-pakket van doosjes uit de fabriek. Dat vraagt wel om een gelijkwaardige samenwerking tussen technische mensen, de industrie en vormgevers. Een appartementencomplex heeft namelijk áltijd een ontwerpvraagstuk. Hoe goed het gebouw technisch ook in elkaar zit, het moet passen bij de plek.”

Afhankelijk van condities

In Boxtel is gekozen voor een ronde kopgevel. Het gebouw is een herkenningspunt voor bewoners en bezoekers van de wijk. “Zo’n kopgevel is ingewikkelder te standaardiseren of te prefabriceren, maar het is wel nodig om het gebouw en de plek eigenheid te geven. Kijk je naar de plattegronden, dan zijn dat vrijwel kopieën van de appartementen in Utrecht. Die waren goed, dus dat hebben we geoptimaliseerd. De uitdaging blijft dat je moet puzzelen met de beschikbare ruimte. Het is niet eenvoudig om een gestandaardiseerd model uit de digitale bibliotheek te trekken en één-op-één op zo’n locatie te plotten. Je bent en blijft afhankelijk van de condities van de omgeving. Denk bijvoorbeeld aan bezonning, bomen, de hoogte van naastgelegen bebouwing of parkeren. Je voegt pas kwaliteit en waarde toe als je het passend maakt. Bij dit complex sluit de klassieke Haagse School architectuur naadloos aan op de naastgelegen grondgebonden woningen. Dat is erg goed gelukt.”

“Conceptueel stapelen moeten we als confectie benaderen, niet als een maatpak”

Bert Tretmans

Architect – directeur Schippers Architecten

Doosjes achter de gevel

“Bij conceptueel bouwen denk je wellicht aan doosjes stapelen. Dat is in feite ook zo. Zo lang het maar áchter de gevel blijft. Om een goed gebouw te ontwerpen is flexibiliteit nodig in gevelarchitectuur. Het moet niet als een stapel dozen herkenbaar zijn. Dat betekent dat je zónder gevel moet gaan stapelen, zodat je van de schil een bijzondere compositie kunt maken. Hier in Boxtel kwam op de begane grond een commerciële plint met een kinderdagverblijf. Dat vraagt om andere ontwerpuitgangspunten dan een appartement. Dat betekent dat je een zekere vrijheid moet behouden om daar iets anders voor te bedenken. Ik zie daar wel een spanningsveld in relatie tot conceptueel stapelen, maar we zijn er goed in geslaagd een uniek ontwerp te realiseren.”

Nóg beter samenwerken

“Of dit gebouw een voorbeeld is van conceptueel stapelen? In beperkte mate. Ik zie wel dat conceptueel bouwen van appartementen toekomst heeft. Mijn pleidooi is om nóg beter samen te werken. Architecten kunnen dit soort concepten juist samen met de opdrachtgever verder brengen. Je moet tijd en ruimte houden voor onderzoek. De transitie naar gestapelde houtbouw en de toepassing van biobased materialen zijn daar voorbeelden van. Wij zijn voorstander van vergaande prefabricage, vanuit gestandaardiseerde modellen. De engineering hiervan is vakwerk. Maar wonen gaat verder dan techniek. Je wilt dat mensen ergens prettig leven. Maatschappelijk vormgeven is meer dan een optelsom van beukmaten en vierkante meters. Door techniek en de sociale opgave samen te voegen ontstaan mooie wijken. Conceptueel stapelen moeten we als confectie benaderen en niet als een maatpak. Dan heeft het kans van slagen.”